ਸੰਤ ਕਬੀਰ-ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਮਕਾਲੀਨ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ

ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਮਾਨਵ ਨੇ ਧਰਮ ਦੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸਦਾ ਰੂਪ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੈਤਿਕ ਪਤਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣੀ ਹੈ।

ਉਂਝ ਤਾਂ ਧਰਮ ਦਾ ਵਾਸਤਵਿਕ ਸੰਬੰਧ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਉੱਚ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਆਦਰਸ਼ਾਂ, ਮਾਨਵੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਧਰਮ ਰੱਬ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਨਾ ਬਣਕੇ ਰੀਤੀ – ਰਿਵਾਜ਼, ਕਰਮ – ਕਾਂਡ ਤੇ ਅਡੰਬਰਾਂ ਦਾ ਢੋਲ ਬਣਕੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ । ਕਬੀਰ ਬਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸਮਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਹੀ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਜੋ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸੀ, ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਉਹ ਉਤਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਦ ਕੱਲ ਵੀ ਉਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਹੋਣ । ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੱਧਕਾਲ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਅੱਜ ਵਰਤਮਾਨ ਤੱਕ ਵੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ, ਲੋੜਾਂ ਆਪਣਾ ਰੂਪ ਬਦਲ ਕੇ ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੀਮਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉਹ ਕਾਲਯੁਗੀ ਹਨ। ਜੁਗਾਂ ਦਾ ਬੰਧਨ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਮਕਾਲੀਨ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਇਸ ਖੋਜ ਪੇਪਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।